Opinie 06 september 2019 Deel artikel

Musea: beleven, verrijken en verbinden

Nog niet zo lang geleden had de museumsector te maken met draconische bezuinigingsoperaties en was het land in rep en roer. Hoe anders lijkt het beeld er de laatste jaren uit te zien: het belang van musea als identiteitsdrager en toeristentrekker wordt steeds meer (h)erkend, de bezoekersaantallen van musea én steden stijgen stevig en musea zelf krijgen een steeds bredere, maatschappelijke rol.

MUSEA MEER DAN WAARD!
Eén van de oorzaken in deze omslag is volgens Gré de publicatie die de Museumvereniging enkele jaren geleden uitgaf onder de titel ‘Musea meer dan waard!’ Deze heeft bij musea (en andere stakeholders) in heel het land het bewustzijn van hun belangrijke rol enorm versterkt en heeft aangezet tot nieuwe investeringen en een meer extraverte houding. Het gaat hierbij om een 5-tal waarden: de collectie-, de economische, verbindende, belevings- en educatieve waarde.

In dit artikel nemen we enkele waarden onder de loep, waarmee Gré in zijn rol als adviseur van gemeenten en musea én als voorzitter van een museum in zijn eigen woonplaats - Speelgoedmuseum in Oosterhout- regelmatig te maken heeft.

BELEVEN STEEDS MEER CENTRAAL
In deze tijd, waarin alles draait om zelf ervaren en beleven, zijn musea misschien wel belangrijker dan ooit. Het zijn plekken voor bezinning, verwondering, verbazing en ontroering. In die beleving wordt o.a. storytelling steeds belangrijker. We zien dat terug in de musea zelf, die steeds meer de interactie met de bezoeker zoeken o.a. door gebruik van virtual realitytechnieken: een fraai voorbeeld hiervan is de ondergrondse Canon van Nederland in het Nederlands Openluchtmuseum. Daarnaast zien we dat musea ook steeds meer integreren met cultuurhistorische plekken in de nabije omgeving om samen een boeiend verhaal over stad en regio te vertellen en te beleven. Een mooi voorbeeld hiervan is museum Markiezenhof dat meer de verbinding gaat zoeken met bijzondere plekken in de monumentale binnenstad van Bergen op Zoom en forten en stadjes langs de Zuiderwaterlinie.

ROL ALS TOERISTENTREKKER STEEDS BELANGRIJKER
Musea zorgen voor steeds meer (inter-)nationale bezoekers in steden en dorpen. Dankzij een dagje uit of weekendje weg geven zij de lokale economie een positieve impuls, omdat ze niet alleen één of meerdere musea bezoeken, maar dit vaak combineren met een fietstocht, horecabezoek, winkelen en/of een overnachting. Deze rol wordt aangewakkerd door de groeiende stroom buitenlandse toeristen (goed voor ruim 10 mln museumbezoeken) en Museumkaarthouders (1,4 mln mensen met circa 9 mln bezoeken!).

En het gaat hierbij allang niet meer alleen om steden als Amsterdam of Leiden die zich nadrukkelijk als museumstad profileren. Nee, ook voor kleinere gemeenten zoals Berg en Dal bij Nijmegen, waar we enkele jaren geleden een toeristisch beleidsplan ontwikkelden, blijken musea van groot belang. Met het Afrikamuseum, Orientalis en het Vrijheidsmuseum binnen haar grenzen vormt het museumaanbod ook hier een belangrijke toeristische trekker.

MUSEUM KRIJGT OOK NETWERK- EN PLATFORMFUNCTIE
Ook de verbindende, maatschappelijke rol naar verschillende groepen in de samenleving wordt steeds belangrijker. Dit begint al met de vele vrijwilligers die in een museum actief zijn. Maar dit zien we ook terug in tal van projecten waarin de brug naar tal van geledingen in de samenleving wordt geslagen. Enkele voorbeeldprojecten uit het museum waar Gré het afgelopen jaar zelf actief was: ‘Onvergetelijk speelgoed’ voor mensen met dementie en mantelzorgers, ‘Expo Oorlogsspeelgoed/ Kilometer van de vrijheid’ samen met buurt en culturele instellingen en het traject met Syrische en Afghaanse vluchtelingen die als vrijwilliger actief zijn in het museum om te integreren. Dergelijke projecten leiden tot meer draagvlak in de samenleving én meer draagvlak en waardering in de politiek.

ONDERSTEUNING BELANGRIJK
Maar het belangrijkste is de structurele ondersteuning vanuit overheden, fondsen en de samenleving voor musea. Deze is onmisbaar om de bovengeschetste belangrijke rollen waar te maken. Door de 5 waarden helder over het voetlicht te brengen, kunnen musea veel beter dan in het verleden hun belang en betekenis verwoorden. Dit zal het wederzijdse begrip en draagvlak naar verwachting enorm versterken.