Key take aways symposium Cultuur & Erfgoed: De Toekomst van de Binnenstad
Op 31 maart kwamen beleidsmakers, cultuurprofessionals, stedelijke ontwikkelaars en betrokken burgers samen voor het symposium ‘Cultuur & Erfgoed – De toekomst van de binnenstad’ in de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch. Het symposium behandelde hoe cultuur en erfgoed kunnen bijdragen aan de toekomst van binnensteden. Het werd geleid door dagvoorzitter John Bardoel en bevatte bijdragen van experts en praktijkvoorbeelden uit het hele land.
VAN SECTOR NAAR VECTOR: ERFGOED ALS MOTOR VOOR ONTWIKKELING
Frank Strolenberg nam ons mee in de transitie in het denken over erfgoed in de afgelopen decennia. Van een sector die beschermd moest worden, via een factor in gebiedsontwikkeling, naar een vector die steden vooruit helpt. De conclusie: erfgoed is niet alleen iets om te bewaren, maar ook iets om mee te bouwen.
HANDVATTEN VOOR DE TOEKOMST
Het symposium benadrukte de drie belangrijke lagen voor het strategisch gebruik van cultuur en erfgoed:
1. Hardware: Fysieke plekken zoals monumenten en herbestemde panden.
2. Software: Verhalen, identiteit en verbinding met bewoners.
3. Orgware: Organisatie en rolverdeling binnen gemeenten en partners.
de meerwaarde van cultuur en erfgoed voor de binnenstad
De waarde van cultuur en erfgoed is in de afgelopen jaren veelvuldig onderzocht en overtuigend onderbouwd. Verschillende studies, waaronder publicaties van Gerard Marlet, laten zien dat cultuur en erfgoed sterk bijdragen aan de aantrekkelijkheid van steden en regio’s, de leefbaarheid, de identiteit, de gezondheid en de brede economische ontwikkeling. De conclusie is helder: cultuur en erfgoed vormen essentiële bouwstenen voor een vitale samenleving.
Tegelijkertijd staan instellingen en gemeenten onder druk. Afnemende budgetten en stijgende kosten zorgen ervoor dat het belang van cultuur en erfgoed niet vanzelfsprekend meer wordt gezien. De noodzaak om de meervoudige waardecreatie – economisch, sociaal, ruimtelijk en cultureel – overtuigend zichtbaar te maken, is daarmee groter dan ooit.
Om hierin te ondersteunen, hanteert Ginder een integraal waardemodel voor cultuur en erfgoed, mede gebaseerd op bestaande publicaties en inzichten. Dit model vormt een handvat om de brede waarde van cultuur en erfgoed inzichtelijk en bespreekbaar te maken. Het diende ook als achtergrond voor de paneldiscussie en deelsessies tijdens het symposium, waarin deelnemers actief aan de slag gingen met het verkennen en versterken van de waarde van cultuur en erfgoed in hun eigen praktijk.
Tijdens het symposium verzamelden we een aantal praktijkvoorbeelden die duidelijk maken hoe cultuur- en erfgoedprojecten vaak gedragen worden door een samenkomst van waarden. Zelden was één waarde bepalend; juist de verweving van sociale, ecologische, economische en culturele dimensies gaf projecten betekenis. Benieuwd naar de praktijkvoorbeelden? Bekijk dan dit document.
LESSEN UIT DE PRAKTIJK: VERHALEN UIT HET LAND
De panelleden deelden hun ervaringen over hoe cultuur en erfgoed bijdragen aan stedelijke transformatie:
Jordy Clemens (wethouder Heerlen o.a. Cultuur, Erfgoed en Centrumontwikkeling) benadrukte hoe belangrijk het is om niet alleen de mooie verhalen uit het verleden te vertellen, maar ook de rauwe randen mee te nemen. In Heerlen speelt het Romeins verleden een zichtbare rol in het straatbeeld, maar ook het mijnverleden en de sociale nasleep ervan maken deel uit van de stedelijke identiteit. Heerlen gebruikt leegstaande gebouwen van het industrieel verleden als canvas voor nieuwe culturele en maatschappelijke functies. Zo ontstaat ruimte voor innovatie, talentontwikkeling en gemeenschapszin. “Cultuur gaat niet alleen over trots zijn op wat was, maar ook over de weerbaarheid die je ontwikkelt na tegenslag. Die veerkracht geeft je stad karakter.”
Doeko Pinxt (directeur-bestuurder De Zoomerij, bibliotheek x cultuur) benadrukte de rol van culturele instellingen als laagdrempelige ontmoetingsplekken. Een bibliotheek, museum of theater trekt een breder publiek dan bijvoorbeeld een buurtcentrum, juist door de culturele context. Door cultuur en ontmoeting actief te verbinden, wordt de sociale waarde van erfgoedlocaties versterkt - als plekken waar iedereen welkom is. “Cultuurplekken zijn plekken van ontmoeting, nieuwsgierigheid en verbinding. Daar ontstaan gesprekken die je elders niet zo snel voert.”
Gerben Baaij (De Stadviseur / voormalig directeur Dordrecht Marketing) schetste de transformatie van Dordrecht van winkelstad naar een stad die inzet op beleving, verblijfskwaliteit en balans tussen levendigheid en rust. Evenementen, programmering, historisch decor en gastvrijheid worden in Dordrecht samen ingezet om het imago en de aantrekkelijkheid van de stad duurzaam te versterken. “De binnenstad moet geen optelsom van winkels zijn, maar een plek waar mensen graag willen zijn. Cultuur speelt daarin een centrale rol.”
Jochem Otten (directeur-bestuurder Stichting Mommerskwartier (o.a. Textielmuseum Tilburg) pleitte ervoor om erfgoed niet alleen als venster naar het verleden te zien, maar ook als podium voor de toekomst. In het Textielmuseum komen ambacht, design, innovatie en educatie samen. Het museum is niet alleen een tentoonstellingsruimte, maar ook een plek van productie en experiment. Daarmee wordt erfgoed een dynamisch begrip dat jonge generaties betrekt en inspireert. “De geschiedenis stopt niet bij de poort van het museum. Wat wij nu maken, wordt het erfgoed van de toekomst.”
SFEERIMPRESSIE
Benieuwd naar een sfeerimpressie van het symposium over cultuur en erfgoed? Bekijk dan de aftermovie. Deze video geeft een sfeerimpressie van het symposium. Het toont de energie en dynamiek van de dag tussen de verschillende onderdelen en met de deelnemers. De video toont beelden van de presentaties , de paneldiscussies, de interactieve deelsessies en de netwerkmomenten tijdens de lunch en afsluitende borrel.
INZICHTEN EN LESSEN UIT HET SYMPOSIUM
Uit het programma, panelgesprek en deelsessies kwamen drie centrale inzichten naar voren:
1. Cultuur en erfgoed vormen een constante factor in dynamische centrumgebieden: Juist in een tijd van verandering bieden cultuur en erfgoed houvast. Ze geven richting, identiteit en continuïteit aan binnensteden die zich telkens opnieuw uitvinden.
2. Erfgoed raakt de emotie en beleving van plekken en moet breed bekeken worden: Niet alleen als ‘stenen’ of monumenten, maar als dragers van betekenis, verhalen en gemeenschapsgevoel. Het gaat om het ervaren en verbinden.
3. Cultuur en erfgoed dragen bij aan sociale, economische en ruimtelijke doelen: Van leefbaarheid tot toerisme, van participatie tot vastgoedwaarde: de impact is breed en diepgaand. “Cultuur en erfgoed zijn het cement in de samenleving”, aldus Gré Beekers tijdens zijn reflectie.
HELP JIJ MEE OM SAMEN VEROORZAKERS VAN VERANDERING TE ZIJN?
De dag eindigde met een oproep tot samenwerking. We roepen iedereen op om samen een netwerk te vormen van mensen die cultuur en erfgoed inzetten als motor voor stedelijke transformatie. Geïnteresseerd om mee te doen? Laat het ons weten door te reageren via onderstaand contactformulier. Samen bouwen we aan de binnenstad van morgen. Het idee is een (landelijk) netwerk te vormen dat kennis en ervaringen deelt en elkaar inspireert.
Heb je ideeën, wil je meedoen aan het netwerk of heb je een initiatief dat je wil delen? Neem contact op via info@wijzijnginder.nl.
De toekomst is nu. De stad is van ons allemaal. Laat cultuur en erfgoed de brug zijn tussen gisteren en (over)morgen.
Lars Pijlman Directeur & senior adviseur
MEER WETEN OVER DIT ONDERWERP?
EENS VAN GEDACHTEN WISSELEN?
We komen graag met je in contact!
