Gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid

De dynamiek in winkelgebieden, op vakantieparken, bedrijventerreinen en in het landelijke gebied is groot. Niet ieder gebied is even vitaal en vooral in de niet vitale gebieden zien we dat de leefbaarheid en veiligheid onder druk staan. Met ongewenste effecten zoals criminaliteit als gevolg. De opgave in deze gebieden is vaak taai, complex door het samenspel van verschillende factoren en actoren. In de leergang gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid is ingezoomd op de verschillende soorten gebieden en de mogelijke aanpak om gebieden meer vitaal te maken en de problematieken aan te pakken. John Bardoel van Ginder deelt in dit artikel enkele belangrijke lessen.  

OMARM DE COMPLEXITEIT

De wens van professionals, bestuurders en bewoners is vaak een quick fix om de vaak langdurige, complexe en ook urgente, hoogoplopende problematiek aan te pakken. In de praktijk is de problematiek weerbarstig. Benader gebieden als een ecosysteem, zoals een tuin waar je moet snoeien en zaaien. Het werken aan deze gebieden kost tijd, een lange adem en continue bijsturing. En is geen lineair traject, maar een iteratief project met vooruitgang, stilstand en (kortdurende) terugval.  

COMBINEER DE WORTEL EN DE STOK

Een aanpak gericht op repressie alleen, is vaak niet de oplossing. Immers, als de rotte appels (ofwel criminaliteit) uit het gebied verwijderd zijn, moet deze ruimte worden gevuld met glanzende nieuwe stukken fruit. Dit vraagt daarom een integrale aanpak met aandacht voor preventie, maar ook om het stimuleren van het gebied. Of in de beeldspraak met het aquarium; het enkel aftappen van de troebele waterlaat is niet de oplossing. Ook het toevoegen van vers water en het vitaal houden van de ondergrond en planten is van belang. En dit vraagt om het snoeien, maar ook laten bloeien van zo’n ecosysteem.  

BEGIN VANUIT EEN WENKEND PERSPECTIEF

De veelheid van actoren, belangen, vraagt om een gezamenlijk verhaal, gezamenlijk commitment om echt stappen te zetten en de beweging naar vitalisering op gang te helpen. En dat gaat niet zonder een wenkend perspectief. Een stip aan de horizon om naar toe te werken. Zo’n visie kan niet zonder een gedegen foto of analyse van de uitgangspositie. Nodig om grip en begrip van de situatie te krijgen, maar ook om uiteindelijk bij de juiste instrumenten en aanpak uit te komen. Als onderbouwing, maar ook om te monitoren op de voortgang en impact van je interventies.  

Zo’n visie is geen doel op zich, maar een middel. Zie het als een instrument dat ook een sterk verbindende en communicatieve functie heeft. Anders gezegd: het maken van een visie kan als voertuig dienen om de betrokkenheid en samenwerking binnen een gebied te versterken. Liefst is zo’n visie bondig en beeldend zodat het verhaal ook gedeeld kan worden en als basis kan dienen voor het gesprek (communicatie) en interventies (van placemaking tot toevoegingen in de openbare ruimte). Zeker als je daar bijvoorbeeld een logo of beeldmerk aan verbind. Let op: probeer niet te compleet te zijn, werk toe (zoals bij veel startups gebruikelijk is) naar een (Minimum) Viable Product, wat je kunt toetsen en waarmee je ook aan de slag kunt. Reken er maar op dat je gaandeweg op onderdelen moet bijstellen, verdiepen en nader moet uitwerken. 

VITALISEREN? SCHAAK OP VERSCHILLENDE BORDEN TEGELIJKERTIJD

Beweging creëren vraagt om een wenkend perspectief, maar kan niet zonder een goed gevulde instrumentenkoffer. Daarbij zul je vaak op verschillende sporen tegelijkertijd actief zijn. Denk daarbij aan: 

• Het veiligheids- en leefbaarheidsspoor gericht op het opwerpen van barrières, repressie en preventie. Hier vinden we ook de instrumenten verbonden aan de APV bijvoorbeeld. 
• Het economische spoor gericht op stimuleren van de gewenste ontwikkeling en het vernieuwen en het laten excelleren van bestaande bedrijven en door vernieuwing en innovatie te bevorderen. Het bestemmingsplan en de APV vormen daarbij belangrijke juridische kaders.  
• Het ruimtelijke spoor gericht op de gebouwde omgeving, op de stedenbouwkundige structuur en de openbare ruimte. Het bestemmingsplan, maar ook delen van de APV spelen hier een rol. 
• De veelheid van actoren en belangen vraagt ook aandacht voor de organisatie. De manier van samenwerken, governance en ook het commitment vastleggen zodat taken, rollen en verwachtingen duidelijk zijn.  
• En tot slot is ook financiële spoor van belang gericht op het vergaren en ontsluiten van financiële middelen om individueel ondernemerschap en vernieuwing te faciliteren. En (structurele) inzet van de verschillende professionals te waarborgen. 

• TRANSFORMATIEPRINCIPES

Om succesvol de weg van analyse, koersbepaling, actie naar verbetering te doorlopen zijn er een aantal principes die je kunnen helpen: 

• Denk goed na over de samenstelling van het team. Daar waar de ene speler middelen en slagkracht heeft om voor verandering te zorgen, zul je een andere speler vooral moeten betrekken om draagvlak te behouden. Richt het proces daar goed op in. 
• Verdeel de inzet en leg taken en verantwoordelijkheden vast. Om er voor te zorgen dat verwachtingen duidelijk zijn en partijen inzet (blijven) leveren is het belangrijk om dat vast te leggen. In een convenant, intentieovereenkomst et cetera en laat ook dit (naast de inhoud) onderdeel van het proces zijn.  
• Begin klein en zoek positieve energie. Zo laat je zien dat de aanpak meer is dan een verhaal en zorg je voor beweging. 
• Vier successen. Sta met elkaar stil bij de successen die bereikt worden en zorg er voor dat deze ook uitstralen op de verschillende partners in het project. 

TOT SLOT

Geen gebied, geen opgave is hetzelfde, dat kwam ook tijdens de opleiding weer naar voren. Tegelijkertijd zijn er tal van overeenkomstige mechanismen en principes die, zo leerde de praktijk, het verschil kunnen maken.