Waarom we blij moeten zijn met de Omgevingswet. Zolang we ‘m maar durven te benutten

We krijgen steeds vaker de vraag of Ginder ook Omgevingswet-proof is. Terecht, nu de overstap echt dichtbij komt. Het antwoord luidt: ja, dat zijn we. Sterker nog, ik durf te stellen dat we voorbij Omgevingswet-proof zijn. We weten niet alleen hoe het in elkaar steekt, we werken al jaren volgens de principes van de Omgevingswet. En dat is ook niet zo gek. Want de Omgevingswet is geen grote omslag met ongekende uitgangspunten. Het is een nieuw wettelijk kader dat de noodzakelijke handen en voeten geeft bij de inmiddels ontstane praktijk en behoeften. Dit is een pleidooi waarom we de Omgevingswet met open armen en een goede portie lef moeten onthalen. En waarom dat juist nu belangrijker is dan ooit.

De overheid beschermt onze gemeenschappelijke belangen

Sommige dingen zijn gewoon niet particulier te regelen, terwijl ze wel degelijk noodzakelijk zijn. Daarom hebben we ooit bedacht dat een overheid deze noodzakelijke, gemeenschappelijke zaken voor ons regelt. Zo ook onze ruimtelijke ordening. Daarmee geven wij de overheid veel macht, wat direct van invloed is op ons doen en laten als burger of ondernemer. Dit vereist wederzijds vertrouwen. Vertrouwen dat de overheid misschien wel je vergunning afwijst of allerlei eisen stelt, maar dat ze dit doet om de gemeenschappelijke belangen te beschermen. Dit vraagt om transparantie en openheid vanuit overheid over haar beleid en projecten. De overheid is er immers voor ons allemaal.

Daarom moeten we de Omgevingswet met een rode loper ontvangen

Participatie is de afgelopen jaren in rap tempo gemeengoed geworden. Vaak horen we van onze opdrachtgevers dat de wethouder of de raad het belangrijk vindt dat we ‘iets’ doen met participatie. Wanneer je zoiets hoort moet er een alarmbel afgaan. Hier schuilt namelijk de gevaarlijke aanname in dat alles wat met participatie tot stand is gekomen, per definitie goed is. Dat is het zeker niet.

Participatie in de Omgevingswet zou moeten inhouden dat de overheid niet meer alleen van achter een bureau, top-down beleid maakt. Vaak is dit beleid niet transparant, vervreemd van de praktijk en dus onpraktisch en onhaalbaar. Participatie in de Omgevingswet zou moeten inhouden dat met een gebiedsgerichte en gemeenschappelijke aanpak, actiegericht gewerkt wordt aan beleid en oplossingen op maat. Wederzijds vertrouwen en verantwoordelijkheden dus.

En tijdens zo’n participatietraject wordt vaak al snel duidelijk dat het niet zo eenvoudig is om de juiste afwegingen te maken. Dat iedereen wel eens water bij de wijn moet doen omdat dat onder aan de streep beter is voor de gemeenschap in totaliteit. Het is goed voor burgers en ondernemers om hier meer bewust van te zijn. Want de overheid heeft niet alleen met jouw belangen te maken, maar met die van iedereen! Wanneer tijdens de participatie aan een gemeenschappelijk probleem wordt gewerkt, bevordert dat wederzijds begrip, samenwerking en solidariteit.

Maar de uitkomst moet wel in balans zijn

Alles komt neer op balans. Toerisme in balans, fysieke leefomgeving in balans. En dat is niet niks, want ondertussen hebben we wel met een aantal grote maatschappelijke vraagstukken te maken, onder andere:

• De energietransitie (waar bouwen we de windmolenparken en is die energie voor een datacentrum of voor huishoudens?)
• Het huisvestingsvraagstuk (waar moet worden gebouwd en hoe gaat dit niet ten koste van ruimte om te recreëren of natuurbescherming?)
• Van welvaartsgroei naar welzijnsgroei en de vervuiler betaalt (waarom zijn de meest ongezonde en vervuilende dingen zo goedkoop terwijl de collectieve rekening zo hoog is?)

Met andere woorden: de lusten en lasten in balans.

Breng die lastige maar noodzakelijke balans aan in je Omgevingsvisie

Gemeenten en provincies maken de balans op van de lokale of regionale lusten en lasten in hun Omgevingsvisie. En dat moeten we niet zien als iets lastigs, maar als een kans! Juist op het moment dat we voor ingrijpende veranderingen staan, beschikken we over een ruimtelijk instrument dat ons de ideale gelegenheid én noodzaak biedt om de balans op te maken. Een instrument dat toekomstgericht en -bestendig is en dat met participatie tot stand komt. En waar we vervolgens middels de Programma’s concreet invulling aan kunnen geven. Iets wat we bij ZKA met onze toeristische en gebiedsvisies in feite al jaren doen. Maar in de dagelijkse praktijk lopen we helaas regelmatig tegen achterblijvende integraliteit in afwegingen en uitvoering aan. De Omgevingswet geeft ook hier een nieuwe, noodzakelijke impuls aan een al bestaande beweging en behoefte.

Niet alle participatie is goede participatie

Participatie organiseren is een kunst op zich. Wie moeten er participeren? En praten zij voor zichzelf of een achterban, en hebben ze hier dan ook mee overlegd? Wat is de juiste balans tussen invloed hebben en verantwoordelijkheid afleggen? Ligt participatie-moeheid op de loer? Dit vraagt om een goed participatieplan en heldere communicatie. En soms kan je nog zo goed je participatietraject organiseren, maar zijn de deelnemers geen goede afspiegeling. Je kan mensen nou eenmaal niet dwingen om mee te doen. Blijf daarom scherp en kritisch op het eindresultaat. Als burger of ondernemer, ambtenaar, wethouder en zeker als raad: niet alles dat met participatie tot stand komt is per definitie goed en juist. Laat je niet in slaap sussen omdat er een vinkje achter participatie staat.

Lastige keuzes: ja. Vertrouwen schaden: nee

Laten we die lastige, toekomstbestendige keuzes samen maken en vormgeven. Dat vraagt om actieve, betrokken burgers en ondernemers. En ja, dat gaat soms pijn doen. Maar als we die keuzes nu niet maken, doet het over 10-20 jaar nog veel meer pijn. Ook als tijdens een sessie een net iets andere richting naar voren komt. Misschien voeren enkelen de boventoon. Misschien worden de belangen van een belangrijke minderheid compleet over het hoofd gezien. Als overheid blijf je verantwoordelijk voor het goed afwegen van de gemeenschappelijke belangen. Daar horen nou eenmaal ook NIMBY-functies bij.

De Omgevingswet biedt een ongelooflijk mooie kans om in vertrouwen, met solidariteit en samenwerking tussen overheid, burgers en ondernemers te bouwen aan onze toekomst. Daarvoor hebben we elkaar nodig. En dat moeten bestuurders en de politiek zich goed beseffen. Want participatie is als een gentle(wo)man’s agreement: je schaadt het opgebouwde vertrouwen niet met dealtjes achter gesloten deuren.

Wij werken in de geest van de Omgevingswet

Werken volgens de principes van de Omgevingswet doen we bij Ginder al jaren, met een gezamenlijke aanpak, gericht op uitvoering, gebiedsgericht en integraal. Vind jij het ook tijd om gefundeerde afwegingen te maken en beslissingen te nemen? Niet alleen op onderbuikgevoel maar op basis van betrouwbaar onderzoek en goede participatie? Wij praten graag met je verder!