Opinie 08 juli 2024 Deel artikel

Wat binnensteden kunnen leren van musea: Venetië

Wat gebeurt er als een stad als Venetië, overspoeld door toeristen, besluit om te leren van musea? Jesse van Tetterode, onze cultuur- en erfgoedspecialist, verkent deze vraag en deelt verrassende inzichten over hoe historische binnensteden zichzelf kunnen beschermen en verbeteren. Lees verder en ontdek hoe Venetië een innovatieve weg inslaat.

De impact van toerisme op bewoners
Jesse: “Tijdens de coronapandemie bracht ik met mijn gezin een bezoek aan Venetië. Voor het eerst konden we deze prachtige stad in alle rust beleven. Toen de meeste toeristen tegen de avond de stad verlieten, werd het een feest om door het labyrint te dwalen en ongestoord foto’s te maken. Het voelde alsof we na sluitingstijd in het Rijksmuseum mochten rondlopen. Deze unieke ervaring zette me aan het denken: hoe kunnen andere binnensteden leren van de aanpak van musea?
Voor bewoners moet deze periode als een bevrijding hebben aangevoeld. Zij weten hoe het is om te wonen in een openluchtmuseum dat dagelijks overstroomd wordt door dagjestoeristen. Onlangs is Venetië gestart met een uniek experiment: op bepaalde dagen wordt entreegeld gevraagd van € 5,- voor dagjesmensen. Hierdoor is de vergelijking tussen een binnenstad en een museum snel gemaakt.”

Het experiment van entreegeld
“De burgemeester, Luigi Brugnaro, legt uit dat het een noodzakelijk experiment is om dit werelderfgoed te beschermen. Vreemd genoeg wordt niet uitgelegd hoe die bescherming verder plaatsvindt. Men hoopt vooral op meer spreiding van bezoekers door op piekmomenten een vergoeding te vragen. Op dit moment zijn er nog geen limieten gesteld aan het aantal dagbezoekers. De officiële website vermeldt verder vooral praktische info over het entreeticket, met weinig informatie over de besteding van het geld. Met 30 miljoen bezoekers per jaar levert dit (in potentie) in ieder geval voor de gemeente aardig wat op. Een toegangsprijs van € 5,- zal weinig effect hebben op toeristenspreiding. In vergelijking met de entreeprijs van Park de Hoge Veluwe (€ 13,50) of het Nederlands Openluchtmuseum (€ 16,50) is een bezoek aan Venetië een koopje. Daarom adviseer ik om op bepaalde dagen een veel hogere entreeprijs te vragen, bijvoorbeeld € 50,-, met daarbij een daglimiet aan bezoekers. Zo bied je de bezoeker tenminste een unieke ervaring om in enige rust de stad te ervaren. Verder wordt als reden vermeld dat het betalen voor een bezoek aan Venetië deugdelijk gedrag bevordert, maar dit wordt niet verder toegelicht. Het sluit aan bij de gedachte dat als je voor iets niet betaalt, het dan als minder waardevol wordt gezien. Maar of een ticket van € 5,- voorkomt dat er boterhamzakjes in het Canal Grande verdwijnen, is maar de vraag.”

“Een toegangsprijs van € 5,- zal weinig effect hebben op toeristenspreiding in Venetië.”

De discussie bij musea
“Bij musea is het een bekende discussie: moet je musea nu wel of juist niet gratis toegankelijk maken? Op de gratis open monumentendagen in Nederland is een veelgehoorde klacht dat bezoekers minder respectvol met erfgoed omgaan. Maar de gratis musea in Londen laten zien dat het zeker mogelijk is. Misschien is het niet de betaling van het ticket, maar het toegangssysteem zelf dat een bezoek van hogere waarde maakt. Zo moet je bij het British Museum in Londen tegenwoordig vooraf een gratis ticket reserveren en eerst buiten door een veiligheidsscan voordat je naar binnen kunt.

Wat opvalt is het verschil bij de vorm van de ingang. Veel musea hebben een mooie ingang en een gastvrije, vriendelijke ontvangst, wat bijdraagt aan een prettige bezoekervaring. Venetië zou dit kunnen toepassen: een imposante ingang, een Italiaanse glimlach en mooie informatie over het beschermen van de stad. Maak duidelijk hoe je samen dit erfgoed kunt behouden en waar het geld naartoe gaat. Grazie mille!

Anderzijds zie je bij grote toeristentrekkers als het British Museum of het Witte Huis dat toeristen noodgedwongen buiten worden ontvangen. De eerste kennismaking met het erfgoed is een lange rij met ijzeren dranghekken en witte pagodetentjes. De creatieve denkkracht binnen de sector is hier duidelijk nog niet op losgelaten. Het contrast tussen het onaantrekkelijke ‘buiten’ en de rustgevende sfeer binnen wordt zo groter. Eenmaal binnen geeft dat enige euforie. Ik weet niet of dat werkelijk zo is geregisseerd, maar het heeft wel dat effect. Vanuit economische motieven verwacht ik dat Venetië voor de laatste variant is gegaan.”

Toekomstige experimenten in andere steden?
“De vraag is of de proef in Venetië navolging moet krijgen in andere steden. Het schrikbeeld is natuurlijk dat straks erfgoed in historische binnensteden alleen nog beleefd kan worden door mensen die een bezoek kunnen betalen. Ondeugdelijke personen worden bij het pagodetentje geweerd. Misschien moeten we eerst de volgende vragen beantwoorden: zou je het parkeerticket voor een stad ook als een entreeticket voor de stad kunnen zien? Moeten we de bezoeker van de binnenstad juist niet meer als gast gaan zien? En wat zou een binnenstad in Nederland op het vlak van gastvrijheid en customer journey kunnen leren van musea en attractieparken? Wordt vervolgd…”

Over Jesse van Tetterode

Jesse van Tetterode is senior adviseur Vrijetijdseconomie en toerisme, met expertise in bedrijfsadvies, visie, en realisatie. Als cultuur- en erfgoedspecialist bekijkt Jesse een stad door de ogen van een museumdirecteur. Hij zoekt de samenwerking op met kunstenaars en onderwijsinstellingen, waardoor hij verrassende inzichten in projecten brengt.

Verder sparren over dit onderwerp? Neem contact op met Jesse van Tetterode.