Vergelijking van de hotelsector in Barcelona en Amsterdam

In 2000 was het aantal overnachtingen in hotels, inclusief hostels, toeristische appartementen en guesthouses, in zowel Barcelona als Amsterdam ongeveer 8 miljoen.[3] In de daaropvolgende decennia is dit aantal in beide steden aanzienlijk gestegen. In 2023 had Barcelona ongeveer 25 miljoen overnachtingen, terwijl Amsterdam er 20 miljoen noteerde (Grafiek 1). Dit komt neer op een gemiddelde jaarlijkse groei van circa 5% voor Barcelona en 4% voor Amsterdam. Het is belangrijk op te merken dat Barcelona meer inwoners heeft dan Amsterdam, namelijk 1,6 miljoen tegenover 0,9 miljoen. Hoewel Barcelona dus in absolute aantallen meer overnachtingen heeft dan Amsterdam, is de relatieve druk van het aantal hotelovernachtingen per 1.000 inwoners nog altijd lager in Barcelona dan in Amsterdam.

Groei van toerisme loopt parallel met ontwikkeling van luchthavens

De toename van het toerisme valt direct te linken aan de groei van het aantal vluchten en passagiers op de luchthavens in Amsterdam (Schiphol) en Barcelona (El Prat en Girona). Gegevens van de luchthavens in Barcelona en Amsterdam (Schiphol) laten zien dat het aantal passagiers in Barcelona tussen 2000 en 2023 is verdubbeld van 20 miljoen naar 50 miljoen, een groei van 4% per jaar.[4] Op Schiphol was de groei minder hoog, van 39 miljoen naar 62 miljoen passagiers, wat neerkomt op een groei van 2% per jaar (Grafiek 2). Daarnaast meldt Schiphol dat ongeveer 36% van de passagiers alleen overstappen en waarschijnlijk de luchthaven niet verlaten. Voor de luchthaven in Barcelona is dit percentage niet bekend, maar gezien de mondiale hub-functie van Schiphol is het waarschijnlijk dat dit aandeel in Barcelona lager ligt.[5] Als voor deze percentages wordt gecorrigeerd, verschillen de aantallen passagiers die daadwerkelijk de steden bezoeken via de lucht waarschijnlijk niet veel. Ook valt op uit de cijfers dat Barcelona meer wordt bediend door budgetmaatschappijen dan Schiphol.[6] Dit maakt Barcelona een aantrekkelijke en betaalbare bestemming voor een korte vakantie.

Druk op de woningmarkt in Barcelona en Amsterdam

Een belangrijke drijfveer voor de Spaanse protesten is de druk op de woningmarkt. Sinds 2015 zijn de prijzen voor koopwoningen in Catalonië met 57% gestegen en de gemiddelde huurprijzen in Barcelona met ongeveer 40%.[7,8] Deze trend is echter niet uniek voor Spanje. In Nederland zijn de huizenprijzen in dezelfde periode met ongeveer 80% gestegen. Het verschil is dat in Spanje de stijging van huizenprijzen niet gelijkmatig is verdeeld over het land. In regio's zoals Catalonië, Madrid en de Balearen stijgen de prijzen veel sneller dan in regio's zoals Extremadura, waar de prijzen slechts met 16% zijn gestegen tussen 2015 en 2023. In Nederland is de stijging van huizenprijzen veel gelijkmatiger verspreid over het land (al zijn er uiteraard wel verschillen in prijzen tussen regio’s).

Toeristische verhuur: het belangrijkste verschil

Hoewel het aantal hotelovernachtingen en het aantal passagiers in Barcelona en Amsterdam niet sterk verschillen, is er een groot verschil in het gebruik van woningen voor toeristische verhuur, zoals via Airbnb. In Barcelona is het aantal overnachtingen per jaar in toeristische  woningen aanzienlijk hoger dan in Amsterdam, namelijk ruim 11 miljoen tegenover 1,5 tot 2 miljoen.[9]

Dit betekent dat in 2023 ongeveer 30% van alle toeristische overnachtingen in Barcelona afkomstig is uit toeristisch verhuurde woningen, tegenover ongeveer 10% in Amsterdam (zie ook Grafiek 1).

Volgens gegevens van InsideAirBNB zijn er 19.000 actieve Airbnb-listings in Barcelona (waarvan ruim 11.000 volledige huizen en/of appartementen), tegenover 9.300 in Amsterdam (waarvan ca. 7.500 volledige huizen en/of appartementen).[10] Daarnaast valt op dat er in Barcelona enkele hosts actief zijn met zeer veel Airbnb aanbod. Zo zijn er 12 hosts die ieder de beschikking hebben over meer dan 100 eenheden. De grootste aanbieder heeft zelfs meer dan 400 eenheden. Hosts met meerdere Airbnb-listings verhuren hun eenheden zeer waarschijnlijk bedrijfsmatig, wonen niet zelf in de panden, en overtreden de meeste wetten inzake kortetermijnverhuur die zijn opgesteld om de woningmarkt te beschermen. In Amsterdam zijn ook enkele hosts actief met meerdere listings, al komt dit niet boven de 25 listings per aanbieder uit.

Dit intensieve gebruik van reguliere woningen voor toeristische verhuur in Barcelona draagt bij aan de druk op de woningmarkt en creëert een woningprobleem voor de lokale inwoners, wat zichtbaar is in de leegstandscijfers: 8,2% in Barcelona tegenover 4% in Amsterdam.[11] Als woningen toeristisch worden verhuurd, is de kans immers groter dat niemand op het adres ingeschreven staat en de woning dus als leegstaand wordt meegeteld. In Barcelona komt dit vaker voor, omdat eigenaren meer geld kunnen verdienen met de toeristische verhuur.

Beleidsmaatregelen van Amsterdam en Barcelona

Amsterdam en Barcelona hebben uitgebreide strategieën ontwikkeld om de impact van toerisme te beheersen en de kwaliteit van leven voor hun inwoners te waarborgen[12]. Beide steden richten zich op duurzaamheid en verantwoord toerisme, maar de benaderingen verschillen.

Amsterdam beperkt het aantal bezoekers door toeristen gelijkmatig over de stad te spreiden en heeft een bezoekerslimiet van 20 miljoen overnachtingen per jaar ingesteld. Bij het bereiken van 18 miljoen overnachtingen worden maatregelen genomen om het aantal toeristen te beheersen. Er zijn strenge regels voor nieuwe toeristische accommodaties, zoals een verbod op nieuwe hotels en beperkingen op bed and breakfasts. Daarnaast worden toeristische gedragingen gereguleerd door onder andere het verbod op cannabis roken op straat en het beheersen van verstorend gedrag. Met campagnes zoals "Stay Away" probeert de stad ongewenste toeristen te ontmoedigen en er worden maatregelen genomen om het aantal toeristenwinkels en cruiseschepen te beperken. Ondanks deze maatregelen is de verwachting dat de zelfopgelegde bezoekerslimiet in de komende jaren wordt overschreden.

Barcelona heeft het Special Urban Plan for Tourist Accommodation (PEUAT) ingevoerd, dat de stad in zones verdeelt met specifieke regels om de dichtheid en groei van toeristische accommodaties te beheersen. Het plan stelt capaciteitslimieten vast en verbiedt nieuwe accommodaties in oververzadigde gebieden. Bovendien wil Barcelona tegen 2028 alle vergunningen voor kortetermijnverhuur intrekken om de woningmarkt toegankelijker te maken.

Beide steden nemen ook maatregelen om de woningmarkt toegankelijk en betaalbaar te houden. Barcelona's nieuwe huurwet van 2024 reguleert huurprijzen en bevordert betaalbare huisvesting door huurprijzen te bevriezen en plafonds in te stellen voor grote verhuurders. Amsterdam geeft voorrang bij de toewijzing van huurwoningen aan mensen met een baan in het onderwijs, de zorg en de politie.

Een belangrijk instrument om de toestroom van toeristen te beïnvloeden is de luchthaven. Amsterdam streeft als activistisch aandeelhouder naar een inkrimping van het aantal vluchten op Schiphol naar 400.000 per jaar. In Barcelona lopen de discussies over de uitbreiding van luchthaven El Prat nog. De Spaanse regering maakte in 2021 ruim € 1,7 miljard vrij voor de uitbreiding, maar vanwege interne discussies is een beslissing over dit plan tot 2026 uitgesteld.