FLEXWONEN: OPLOSSING VOOR HET WONINGTEKORT IN NEDERLAND?

5 tips voor niet-vitale vakantieparken en overheden in crisistijd

Vanwege de coronacrisis staat Nederland op zijn kop. Hoe de nabije toekomst eruitziet is onzeker. Voor de naar schatting 55.000 bewoners van vakantieparken zijn het ook spannende en moeilijke tijden. Een deel van de vakantieparken in ons land is nog altijd gesloten. Gelukkig zijn de meeste gemeenten coulant naar permanente bewoners op vakantieparken. Minister van Veldhoven van Milieu en Wonen roept gemeenten en veiligheidsregio’s op om bewoners van vakantieparken niet op straat te laten belanden en niet te handhaven op permanente bewoning. Eerder dit jaar werd via een motie van D66 en VVD al geopperd om permanente bewoning op recreatieparken gemakkelijker te maken, voornamelijk vanwege het nijpende woningtekort in ons land.

Er zijn dus allerlei activiteiten en discussies rondom het thema (flex-)wonen in ons land. Iedereen beoogt het goede te willen doen, maar wat is nou de beste, meest toekomstbestendige oplossing? Rijksbouwmeester Floris Alkemade heeft hier een duidelijke mening over, die hij uiteenzet in zijn boek ‘De toekomst van Nederland, de kunst van richting te veranderen’.
Voor welke opgaven staan we?

Alkemade begint zijn boek met een schets van de verstrekkende maatschappelijke opgaven waar onze generatie mee aan de slag moet. De stijging van het waterpeil, verstedelijking en de verduurzaming van landbouw en energie. Over het thema wonen schrijft hij dat er zeker één miljoen woningen nodig zijn tot 2040. Om aan deze woonvraag te voldoen wordt er veel gebruik gemaakt van nieuwbouw, de bekende Vinex-wijken. Zo wordt in Nederland elke dag acht hectare aan landelijk gebied onttrokken voor verstedelijking in de vorm van woonwijken en bedrijventerreinen (Panorama Nederland, 2018). Volgens het College van Rijksadviseurs kunnen we beter eerst alle bebouwde gebieden (zoals buitenwijken van steden en vakantieparken) optimaliseren, voordat we ons kostbare buitengebied opofferen voor woningen.
Hoe pakken we deze opgaven aan?

Een deel van de oplossing van het woningtekort wordt gezocht in ‘flexwonen’: ‘Gezien de verschuivingen in demografie zou je het liefst een flexibele laag aan de stad willen toevoegen. Volwaardige woningen die je er snel bij plaatst, maar die, als de vraag verandert, ook verplaatsbaar zijn’ (p. 110). Stimuleren van flexwonen op (niet-)vitale vakantieparken zou het woningtekort gedeeltelijk kunnen oplossen. Het is een multidisciplinaire manier om meerdere problemen aan te pakken: het biedt een oplossing voor het woningtekort, maakt gebruik van al bebouwd gebied en spaart hiermee kostbaar landelijk gebied, wat weer bijdraagt aan de opgaven rondom verstedelijking en duurzaamheid. Volgens Ginder (voorheen ZKA) kan flexwonen ook ingezet worden op diverse niet-vitale vakantieparken: recreatiewoningen tijdelijk inzetten voor wonen, daarna weer voor recreatie. Bovendien kan het een boost geven aan toeristisch niet-vitale vakantieparken, die op dat vlak al weinig toekomstperspectief hebben. De vraag is wel in hoeverre niet-vitale vakantieparken geschikt zijn voor wonen: vaak zijn dit parken met verouderde accommodaties die niet voldoen aan de kwaliteiten zoals opgenomen in de woningwet. Je wilt mensen immers niet wegstoppen op een verloederd park. Flexwonen vraagt om maatwerk en kan, mits juist uitgevoerd, de niet-vitale verblijfsrecreatieparken een nieuw leven in een nieuwe bestemmingsfunctie geven en bijdragen aan een maatschappelijk vraagstuk (woningnood).
Gemeenten kunnen opstaan om het bewoners en eigenaren van vakantieparken gemakkelijker te maken.

Wij geven hiervoor 5 tips: 

• •      *1  Wees flexibel 

     

    Het is belangrijk om bewoners niet in een nog onzekerdere positie te zetten dan ze nu al staan. Een groot deel van de permanente bewoners op vakantieparken zit niet zonder reden in deze vaak (veel) goedkopere woningen. De huidige crisis maakt de toekomst van mensen nog meer wankel: baanzekerheid staat op de tocht. Dit, en de gevolgen daarvan, heeft grote impact op het leven van mensen. Het is belangrijk om bewoners niet voor een nog grotere onzekere toekomst te zetten. In de praktijk zien wij dat het gros van de gemeenten de afgelopen jaren niet gehandhaafd heeft op de controle van permanente bewoning in vakantieparken. Doe dat nu ook niet.   

     

    2. *2 Inventariseer welke parken zich lenen voor een flexibele woonvorm

    In sommige regio’s is er een tekort aan betaalbare woningen voor bepaalde doelgroepen, zoals ouderen, zorgbehoevenden of starters. Vanwege de huidige crisis zal dit tekort extra voelbaar zijn. Inventariseer welke recreatieparken zich lenen voor een flexibele vorm van wonen. Niet elk park is hier namelijk geschikt voor. Neem als gemeente een standpunt in over welke doelgroep je mogelijk op een recreatiepark kan huisvesten. Tekorten voor ouderen? Maak het park dan geschikt voor hen en koppel er mogelijk randvoorwaarden aan. Ginder heeft een transformatieladder voor recreatieparken ontwikkeld. Deze ladder laat zien in hoeverre een recreatiepark zich leent voor een transformatie naar tijdelijke/permanente bewoning. Parken met een hoge transformatiescore kunnen ingezet worden voor (flex)wonen. Biedt daarbij als gemeente duidelijkheid en wees flexibel in het aanpassen van de bestemmingsfunctie van het vakantiepark.

     

    3. *3 En parken die niet geschikt zijn voor een flexibele woonvorm? 

    Parken die niet geschikt blijken, zullen na de crisis een andere stap moeten maken. Bewoners van deze parken, die daar zonder vergunning wonen, moeten kunnen verplaatsen naar een locatie die wel geschikt voor hen is. Het betreffende recreatiepark moet vervolgens koers kiezen: op naar een vitale toeristisch-recreatieve toekomst met centrale bedrijfsmatige exploitatie of mogelijke verkoop/sanering van het bedrijf.  

     

    4. *4 In een enkel geval transformeren naar permanent wonen

    Flexwonen is niet voor ieder park de juiste oplossing. Op sommige plekken wordt er simpelweg al te lang gewoond en heeft de fysieke inrichting van het park meer weg van een woonwijk dan van een recreatiepark. Deze parken liggen praktisch naast een woonkern. Indien in deze regio een woningtekort is zou transformatie naar permanente bewoning overwogen kunnen worden. Eerst moet de transformatieladder doorlopen worden om vervolgens, wanneer transformatie kansrijk is, een goed transformatieplan op te stellen. Dit kost tijd, geld en energie maar kan een impuls aan de leefomgeving en landschappelijke inrichting geven, de woningnood verminderen en de verblijfsrecreatie vitaliseren.

     

    5. *5 Filosofeer over de toekomst: een toekomst voor mixvormen?

    Flexibel omgaan met vakantieparken kan bijdragen maatschappelijke opgaven op te lossen. Sommige niet vitale parken kun je helpen door flexwonen toe te staan, andere parken lenen zich voor transformatie naar permanent wonen, wat weer bijdraagt aan het woningtekort. Wat biedt de toekomst? Zijn er kansen voor (nieuwe) recreatieterreinen met woonoplossingen?Zou het mogelijk zijn dat er flexibele parken worden gerealiseerd waar tijdelijk plaats gemaakt kan worden voor wonen? Of parken die voornamelijk recreatief zijn, maar ook een gedeelte voor flexwonen inrichten? Dat bij een nieuwe ontwikkeling met bijvoorbeeld 600 huisjes er 400 recreatief bestemd worden en 200 voor flexwonen. Simpele basiswoningen die tijdelijk gebruikt kunnen worden door bepaalde doelgroepen maar ook gemakkelijk voor recreatie kunnen dienen. Zijn er straks vakantieparken met ‘een flexibele laag woningen die op dat moment nodig is’, zoals de Rijksbouwmeester beoogt? Of blijven we star in de recreatieve functie en hoeft een vakantiepark geen maatschappelijke bijdrage te leveren? Het zal hoe dan ook maatwerk zijn, met een apart plan voor elk park.