Opinie 09 december 2024 Deel artikel

Sturen op ruimte voor werk: het momentum niet verliezen

Jarenlang ging het bij de ruimtelijke ordening te weinig over ‘werken’ en de functies en ruimte die daarbij horen. Er werd vaak ook gedacht: “dat lost de markt wel op”. Niets is minder waar: overheden spelen een cruciale rol bij het behouden van werkruimtes, het vitaal houden van bedrijventerreinen en het inzetten van deze locaties voor noodzakelijke transities zoals energie en mobiliteit. Dit besef lijkt nu door te dringen. Nationale programma’s zoals Ruimte voor Economie en een vernieuwde aandacht voor bedrijventerreinen in de Nota Ruimte zijn hoopgevende signalen. Ook op lokaal niveau staat dit onderwerp weer op de agenda. Het is nu zaak om van aandacht naar actie over te gaan.

AANDACHT IS GOED, ACTIE IS BETER

De secretaris-generaal van Economische Zaken gaf tijdens het BT-congres (Utrecht, 14 november 2024) toe dat economische belangen onvoldoende aandacht hebben gekregen in ruimtelijke discussies. Dit heeft geleid tot een te bescheiden sturing op ruimte voor werk. Een goede balans tussen wonen en werken is echter essentieel voor een evenwichtige stedelijke en regionale ontwikkeling. Bedrijventerreinen bieden unieke kansen, omdat ze een sleutelrol (kunnen) spelen in transities rond energie, circulariteit en mobiliteit. Als grootschalige plekken met veel activiteit, kunnen ze innovatieve oplossingen faciliteren, zoals energy hubs, warmtenetten en waterstofopslag. Ook kunnen op bedrijventerreinen mobiliteitshubs worden gerealiseerd, die duurzaam vervoer stimuleren en deze regionaal verbinden. De pilot Toekomstbestendige Bedrijventerreinen die opgestart wordt in 2025 biedt ondersteuning hiervoor en is weer een stap in de goede richting. Om daadwerkelijk tot acties te komen zijn duidelijke keuzes en actieve betrokkenheid van alle partijen nodig. Daarbij zien wij een aantal aandachtspunten.

1. REGIE OP HET RUIMTEGEBRUIK
Dat begint bij de vraag “Welke economie willen we zijn?”. Het Omgevingsprogramma biedt een effectief instrument om deze vraag te vertalen naar beleid en concrete uitvoering. Door duidelijke kaders te stellen, krijgen zowel gemeenten als de markt richting. Deze sturing is essentieel, zowel bij de ontwikkeling van nieuwe terreinen als bij de transformatie van bestaande locaties. Laten we nu bij het sturen op bedrijventerreinen niet dezelfde fout maken door alle bloemen te laten bloeien, maar gericht zaaien en ruimte geven aan bedrijven met meerwaarde. Zie daarvoor ook ons stappenplan ‘juiste bedrijf, op de juiste plek'. Gebruik daarbij ook de (milieu)ruimte die er is en besef ook dat niet alle werklocaties er helemaal aangeharkt bij hoeven te liggen.

2. OP ZOEK NAAR EEN JUISTE MIX VAN FUNCTIES

Bij de regie op het ruimtegebruik is ook dringend aandacht nodig voor het midden- en kleinbedrijf (MKB) op bedrijventerreinen. Het MKB is de ruggengraat van de lokale economie, maar niet altijd in staat de transities in het gewenste tempo te volgen. Voor hen blijven betaalbare, toegankelijke werklocaties essentieel. Helaas worden deze plekken nog te vaak gezien als onaantrekkelijke rafelranden, met het risico dat ze plaatsmaken voor woningbouw of andere functies. Toegegeven, er liggen op deze plekken ook kansen voor een mix van wonen en werken. Het leidt echter te vaak tot de sanering van waardevolle werkmilieus. De uitdaging is om bedrijventerreinen zo te ontwikkelen dat ze aantrekkelijk en functioneel blijven, zonder hun kernfunctie te verliezen. Het in kaart brengen van de waarde van het MKB op bedrijventerreinen, zoals in Veldhoven gebeurt, biedt een objectieve basis voor besluitvorming. Gemeenten kunnen zo actief sturen op een mix waarin werkgelegenheid en wonen in balans blijven. Dit kan door ruimtelijke kaders vast te leggen die rekening houden met de behoeften van het MKB en hen ruimte bieden om te groeien.

In een tijd van toenemende ruimtedruk en urgente transities kunnen we de waarde van bedrijventerreinen niet langer negeren.
Dirk van den Hombergh Senior adviseur

3. SAMENWERKEN ÉN EXPERIMENTEREN

Het sturen op werken is complexer dan het sturen op wonen. De economie is niet maakbaar en is lastig te sturen en te voorspellen. Dit maakt samenwerking des te belangrijker. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) pleitte eerder al terecht voor een hogere organisatiegraad op bedrijventerreinen. Vanuit onze praktijk zien wij dat samenwerking tussen gemeenten, ondernemers en andere stakeholders cruciaal is voor het succes van bedrijventerreinen. Een actieplan voor een individueel bedrijventerrein is dus slechts een beginpunt. Het echte werk ligt in het ontwikkelen van een strategie en samenwerking die inspeelt op de behoeften en kansen van een gebied. Bij Ginder zien we daarom het gebied altijd als onze opdrachtgever. We brengen belangen bij elkaar en durven ook ‘gewoon’ aan de slag te gaan zonder ‘het perfecte plan’. Dit betekent ook experimenteren, onderweg leren, bijsturen en doorpakken.

KORTOM…

De hernieuwde aandacht voor bedrijventerreinen biedt kansen om te bouwen aan een toekomstbestendige economie. Dit vraagt om meer dan alleen visie. Gemeenten moeten lef tonen om keuzes te maken, ondernemers moeten ruimte krijgen om te innoveren, en de rijksoverheid moet faciliteren zonder de regie te verliezen.

In een tijd van toenemende ruimtedruk en urgente transities kunnen we de waarde van bedrijventerreinen niet langer negeren. Het is tijd om ruimte voor werk te waarderen, beschermen en structureel te integreren in ruimtelijke en economische plannen.